آیا روبات ها نقاش می شوند؟
زارا: محمود نورایی، پژوهشگر هنرهای تجسمی، بررسی می کند که ورود هوش مصنوعی به هنرهای تجسمی چه فرصت ها و چالش هایی برای خلاقیت و امضای هنرمندان بوجود می آورد و آیا فناوری می تواند جایگزین ذهن خلاق انسان شود.
ریحانه اسکندری: هوش مصنوعی اینروزها در همه حوزه ها سرک کشیده است و هنرهای تجسمی هم از آن مستثنی نیستند. وقتی صحبت از تأثیر فناوری بر خلاقیت و مسیرهای هنری می شود، پرسش هایی جدی پیش می آید و این پرسش ها عبارتند از: آیا این ابزارهای هوشمند می توانند جایگزین خلاقیت انسانی شوند؟ آیا مسیر یادگیری و تجربه ی هنرمند را کوتاه و سطحی می کنند؟ و از تمامی مهم تر، این موج تازه چه اثری بر ارزش و امضای هنرمندان خواهد داشت؟
برای پاسخ به این پرسش ها، سراغ محمود نورایی رفتیم؛ پژوهشگر و منتقد هنرهای تجسمی که سال هاست در دل تحولات هنر و تکنولوژی حضور داشته و شاهد همگامی خلاقیت و رسانه های نو بوده است. نورایی در این گفتگو با صراحت و تسلط به بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر هنرهای تجسمی پرداخت. این پژوهشگر هم از ابعاد فلسفی و معنایی هنر گفت و هم از جنبه های اقتصادی و آموزشی آن گفت.
او باور دارد که هنر تجسمی همیشه با فناوری های نو مواجه بوده و این مواجهه، نه تهدید بلکه مهلتی برای رشد و زایش باردیگر ی خلاقیت بوده است. نورایی با مرور تاریخ هنر از دوربین عکاسی تا ویدیوآرت و تصویر دیجیتال، نشان میدهد که هر تکنولوژی جدید، با پذیرش و آموزش درست، می تواند در دل هنر هضم شود و به شکل گیری فرم ها و ایده های تازه کمک نماید. وی همینطور بر اهمیت امضای هنرمند و نقش فلسفه و خلاقیت انسانی در ماندگاری آثار تاکید دارد و باور دارد هوش مصنوعی نمی تواند جایگزین عمق فکری و خلاقیت انسانی شود، حتی اگر در زمینه های علمی و فنی عملکرد خیلی بالایی داشته باشد.
در این گفتگو، نورایی با بیانی روشن و مثال های ملموس از تجربه ی هنرمندان و بازار هنر، نگاه خودرا نسبت به فرصت ها و چالش های هوش مصنوعی در هنرهای تجسمی بیان کرده و روشهایی برای مواجهه ی مثبت با این جریان ارائه می کند. از دید او، پذیرش هوش مصنوعی نه تنها اجتناب ناپذیر است، بلکه می تواند در صورت استفاده ی درست، ابزار قدرتمندی برای خلق و آموزش هنر باشد.
هوش مصنوعی و هنرهای تجسمی رنج، معنا، خلق؛ آیا هوش مصنوعی واقعا عمق هنر را تهدید می کند؟ در شروع گفتگو، این پرسش صحبت شد که با جدی تر شدن حضور هوش مصنوعی، هرچند هنوز در ایران با جهان فاصله ای معنادار وجود دارد، این تکنولوژی چه اثری بر خلاقیت فردی و جنبه های فنی و تکنیکی هنرهای تجسمی خواهد داشت.
محمود نورایی در پاسخ اظهار داشت: «هنر تجسمی با تکنولوژی بیگانه نیست. اگر نگاه نماییم، در دوره های مختلف همیشه رسانه های جدید وارد شده اند و هنرهای تجسمی به سبب ساختار یگانه ای که دارند، آنها را در خود هضم کرده اند. بطورمثال زمانی که دوربین عکاسی آمد، حتی خیلی از فیلسوفان دنیا مرگ هنر را اعلام کردند، اما دیدیم که این اتفاق نیفتاد.»
او با اشاره به روند تاریخی این تحول اضافه کرد: «اگر دوره های اولیه ی عکاسی را نگاه کنید، عکاس ها از هنر نقاشی الهام می گرفتند؛ برای نمونه تصاویر انتزاعی می گرفتند تا نشان دهند کارشان هم هنر است. بعدها با ورود ویدیو و سپس تصویر دیجیتال، این رسانه ها کم کم در هنر تجسمی جذب شدند و مدیای تازه ای مثل ویدیو آرت شکل گرفت.»
نورایی سپس درباره ی ی آینده ی هوش مصنوعی اظهار داشت: «به نظرم برای هوش مصنوعی هم همان روند تکرار می شود. هنر تجسمی مدیایی مستقل است و همیشه تعریف های تازه ای تولید کرده و خودش را با رسانه های جدید هماهنگ کرده است. بدین سبب فکر نمی کنم هوش مصنوعی تهدید جدی باشد؛ هنرهای تجسمی آنرا در خود جذب خواهند کرد و ما با یک سری مدیا جدید مواجه بشویم.»
در ادامه، درباره ی ی این دیدگاه پرسیده شد که «رنج خلق اثر»، بخشی از ارزش و معنا در هنر است و شاید ساده شدن مسیر خلق اثر با هوش مصنوعی موجب کم شدن عمق معنا شود.
نورایی درباره ی ی این مورد توضیح داد: «حقیقت اینست هنر عمقی ندارد. عمق معنایی هنر هم اصلا چیز ثابتی نیست. هنر علم نیست که برایش معنای قطعی تعریف نماییم. بطورمثال لبخند مونالیزا در زمان خودش هیچ معنایی نداشت؛ بعدها بر مبنای نقد و نظرها معنا پیدا کرد. یا در آثار جکسون پولاک، جایی که رنگ ها را روی بوم می پاشد، چه معنای مشخصی میتوان پیدا کرد؟ معنا بعدها توسط مخاطب ایجاد می شود. حالا شخصی با آن احساسات هم ذات پنداری می کند و یکی هم نمی کند و اصلا خوشش نمی آید.»
محمود نورایی او افزود: «بنابراین بار معنایی نمی تواند ملاک باشد که بگوییم هوش مصنوعی آنرا تهدید می کند. امکان دارد امروز هوش مصنوعی یک تصویری بسازد و من بر طبق حال خودم از آن تصویر هزار معنا استخراج کنم و لذت ببرم و فرد دیگری هیچ ارتباطی برقرار نکند. این به مخاطب برمی گردد، نه به ابزار. پس در معنا کاری از هوش مصنوعی برنمی آید بلکه در شکل گیری می تواند کارهایی انجام دهد.»
نورایی درباره ی ی توانایی خلاقانه ی هوش مصنوعی هم توضیح داد: «تاکید دارم که هوش مصنوعی در خلاقیت نمی تواند کاری اساسی بکند. بطورمثال در پزشکی احیانا چند سال دیگر امکان دارد از پزشکان ما هم جلوتر باشد، چون داده ها را ترکیب می کند و بهترین نتیجه را می دهد. اما در نقاشی یا فلسفه چنین امکانی ندارد؛ چون این حوزه ها علم نیستند، بلکه ساختار معنایی دارند و از ذهن و تجربه ی فردی می آیند.»
هنر در مقابل اقتصاد؛ جایی که تقاضا مهم تر از کیفیت می شود در ایران حقوق مولف مسئله جدی ای نیست و برخی خطرات حقوقی بطور معمول گریبان گیر هنرمندان است. نورایی درباره ی ی اهمیت «امضای هنرمند» در هنرهای تجسمی و این نکته که با عنایت به جدی تر شدن هوش مصنوعی این بخش که علاوه بر جنبه ی فلسفی، جنبه ی اقتصادی هم دارد تحت الشعاع قرار می گیرد یا خیر اظهار داشت: «در ایران، حقوق مؤلف معمولا جدی گرفته نمی گردد، ولی در حوزه ی هنرهای تجسمی وضعیت فرق دارد. برعکس نویسندگی یا نمایشنامه نویسی که حقوق مؤلف چندان رعایت نمی گردد، در هنرهای تجسمی همیشه جدی گرفته می شود. به عنوان نمونه، اگر یک اثر هنری از سهراب سپهری امضا داشته باشد، ارزش اقتصادی آن بطور قطع بیش از آثاری است که امضا ندارد.»
او با اشاره به بازار هنر اظهار داشت: « باید این نکته را درنظر داشته باشید که اقتصاد هنر در ساختار واقعی هنر خیلی اثرگذار نیست. در حراج ها یا گالری ها، الزامی نیست که بهترین اثر فروخته شود؛ اثری فروخته می شود که مردم طالب آن هستند. به عنوان نمونه، در حراج تهران، بعضی آثار هنرمندان که طالب دارند فروخته می شوند، در صورتیکه بعضی آثار دیگر که حتی کیفیت بهتری دارند، فروخته نمی شوند. بدین سبب اقتصاد هنر، تأثیر زیادی بر ساختار هنری ندارد. حتی امکان دارد برخی هنرمندان حاضر نشوند اثر خودرا وارد حراج تهران بکنند. این در شرایطیست که آثار آنها کیفیت خیلی بهتری دارد.»
هوش مصنوعی و هنرهای تجسمی نورایی درباره ی ی احتمال ورود آثار هوش مصنوعی به بازار هنر اضافه کرد: «ممکن است به سبب هیجان و ذوق زدگی، اثری خلق شده توسط هوش مصنوعی به رکورد قابل توجهی در بازار برسد. بالاخره افرادی هستند که روی هر چیزی سرمایه گذاری می کنند، حتی روی یک موز که با چسب روی دیوار نصب شده؛ پس امکان دارد روی یک اثر نقاشی که توسط هوش مصنوعی خلق شده هم سرمایه گذاری شود. اما این اتفاق ماندگار نخواهد بود و جایگاه هنرمندانی که خلاقانه کار می کنند همیشه حفظ خواهد شد.»
اهمیت آموزش و چالش استفاده ناصحیح از ابزارهای هوش مصنوعی در هنرهای تجسمی نورایی سپس درباره ی اهمیت آموزش کار با ابزارهای هوش مصنوعی در هنرهای تجسمی اشاره کرد: «در حوزه هنرهای تجسمی، واقعیت اینست که آموزش لازم است اما دیگر قدیمی شده. خیلی از هنرمندان سال هاست با ابزارهای دیجیتال و مدلهای قدیمی کار کرده اند؛ من خودم حدود ۲۰ سال قبل از مدلهای اولیه ای استفاده می کردم که بطورمثال یک عکس را به سبک نقاشی های ون گوگ تبدیل می کردند. آموزش امروز می تواند مفید باشد، اما بعضی افراد بدون درک واقعی هنر، همه چیز را به هوش مصنوعی واگذار می کنند و یاد نمی گیرند.»
او درباره ی ی تجربه ی هنرمندان جوان اظهار داشت: «یک هنرمند جوان که خودش طراحی می کند، هدف و ساختار مشخصی برای پیشرفت خود دارد و از ابزار هوش مصنوعی به عنوان کمک استفاده می نماید. بطورمثال امکان دارد تصویر ساخته شده توسط هوش مصنوعی را دریافت کند و سپس کار دستی خودرا روی تابلو پیاده کند. اما کسانیکه درک درستی از هنر ندارند، تمام کار را به هوش مصنوعی می سپارند. البته مهم می باشد بدانیم اینگونه افراد چه یاد بگیرند و چه نه ارزشی برای هنر ندارند.»
هوش مصنوعی و هنرهای تجسمی در پایان، پرسیده شد که آیا پذیرش هوش مصنوعی بهتر است یا مقاومت در مقابل آن. نورایی پاسخ داد: «نباید از آن بترسیم. این دوران، دوران تکنولوژی و ابزارهای هوش مصنوعی است. چه بخواهیم و چه نخواهیم تغییرات اتفاق می افتند. اگر از این ابزار بترسیم از آن جا می مانیم پس باید همگام شویم، باید یاد بگیریم چه طور از آن به عنوان یک وسیله و رسانه استفاده نمائیم. همان گونه که وقتی دوربین عکاسی آمد، بسیاری پرسیدند چرا باید پرتره کشید، هنرمندان همزمان با آن به رئالیسم روی آوردند و جنبش های جدید هنر شکل گرفتند. ما باید خودرا آماده نماییم و یاد بگیریم چه طور در این جریان پیش برویم.»
در آخر گفتگو، درباره ی ی نحوه ی مواجهه و استفاده از هوش مصنوعی پرسیده شد. محمود نورایی در پاسخ اظهار داشت: « این رودخانه ای که در آن افتادیم. ما باید یاد بگیریم چگونه با این جریان شنا نماییم و از آن استفاده نماییم تا غرق شویم. این موضوع، چالشی است که باید با آگاهی و همراهی با ابزارها به آن پاسخ دهیم.»
منبع: zarakala.ir
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب