آیدین آغداشلو:
نقاشی خانه اصلی من است
به گزارش زارا، نشست رونمایی از کتاب «درباره ی نقاشی های آیدین آغداشلو؛ از مشق کردن تا از آن خودسازی» اثر نورا گودرزی در روز پنج شنبه 17 مهرماه در فرهنگسرای نیاوران برگزار گردید.
به گزارش زارا به نقل از خبر آنلاین، در این مراسم، علاوه بر نویسنده، آیدین آغداشلو، علیرضا سمیع آذر و کیانوش معتقدی به سخنرانی پرداختند. این کتاب بتازگی توسط انتشارات آبان انتشار یافته و به بررسی مفهوم «از آن خودسازی» در آثار آغداشلو، با محوریت بازآفرینی نقاشی های کلاسیک ایرانی و غربی، اختصاص دارد.
در آغاز مراسم، علیرضا سمیع آذر به تشریح جایگاه تاریخی و نظری مفهوم «از آن خودسازی» پرداخت و اظهار داشت: «پدیده ی از آن خودسازی در هنر اساساً متعلق به قرن بیستم است؛ دوره ای که در آن نظریه هنر تقویت شد، نقد هنری گسترش یافت و رسانه ها و نشریات تخصصی نقش مؤثری در ارزیابی آثار ایفا کردند. در این دوران، آثار هنری دیگر تنها در محلهای خاصی چون کلیساها، کاخ ها یا خانه های اشراف به معرض نمایش گذاشته نمی شدند، بلکه به سپهر عمومی راه یافتند. همین مورد سبب شد مردم به جایگاه معنا و اندیشه در آثار توجه نمایند و دیگر فقط به جلوه های زیبایی شناختی اکتفا نکنند.»
او اضافه کرد: «گسترش موزه ها و مجموعه های هنری سبب شد توجه عمومی به تاریخ هنر افزایش یابد. بر خلاف گذشته که حتی طبقات تحصیل کرده هم به تاریخ هنر کم توجه بودند، در قرن بیستم تاریخ هنر به یک عادت عمومی تبدیل شد؛ کتاب های فراوانی نوشته شد و آموزش تاریخ هنر در مدارس و دانشگاه ها رواج پیدا کرد. بنابراین، آثار شاخص تاریخی بیشتر از پیش در معرض گفتگوی عمومی قرار گرفت و هنرمندان بسیاری گزیده ای از این آثار را دستمایه ی خلق آثار جدید خود قرار دادند. مفهوم از آن خودسازی به همین زمینه ی تاریخی بازمی گردد.»
سپس به مفهوم «کانتکست» در هنر اشاره کرد: «از سالیان میانی بعد از جنگ جهانی دوم، بحث کانتکست یا زمینه درک اثر هنری در غرب گسترش یافت. هنرمندان و نظریه پردازان دریافتند که هیچ اثری در خلأ درک نمی شود؛ بلکه پس زمینه ی تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و زیسته هنرمند و شرایط خلق اثر در فهم آن نقش اساسی دارد. اثر هنری به تنهایی سخن نمی گوید و مخاطب برای درک آن نیازمند آگاهی از این پس زمینه است.»
او اضافه کرد: «اگر تابلوی دوشیزگان آوینیون پیکاسو با همان شکل ظاهری اما با عنوان دوشیزگان تهران بازتولید شود، معنا و دلالت آن کاملا متفاوت خواهد شد. این همان قدرت تغییر کانتکست است. بنابراین، بازآفرینی آثار تاریخی در بستر جدید می تواند معناهای جدیدی بیافریند.»
سمیع آذر در ادامه به نقش تکنولوژی های تصویری اشاره کرد: «از دهه ی ۱۹۶۰ به بعد، پیشرفت عکاسی رنگی و رسانه های تصویری سبب شد تولید تصویر توسط ماشین ها بشدت گسترش یابد. خیلی از هنرمندان مفهومی به این نتیجه رسیدند که به جای رقابت با انبوه تصاویر تازه، بهتر است با تصاویر موجود کار کنند و معناهای جدیدی بیافرینند. همانطور که یکی از هنرمندان گفته است: "ارزش کار من افزودن تصویری تازه به انبوه تصاویر جهان نیست؛ بلکه تغییر معنای تصاویر موجود است."»
او سپس به جایگاه این پدیده در ایران پرداخت: «در ایران، پدیده ی از آن خودسازی سابقه ی طولانی ندارد. تنها هنرمندی که بطور مستمر و پایدار به بازآفرینی آثار تاریخی و تغییر معنای آنها پرداخته است، آیدین آغداشلو است. کمتر هنرمندی را می توان یافت که در طول عمر هنری خود چنین مداوم و عمیق به این مسیر وفادار مانده باشد.»او آغداشلو را در بین هنرمندان معاصر ایران بی همتا دانست و اظهار داشت: «برخلاف خیلی از مدرنیست ها یا طبیعت گرایان ایرانی که آثارشان فاقد واکنش روشنفکرانه نسبت به جامعه و زمانه شان بود، آثار آغداشلو همیشه با نگاهی انتقادی و فلسفی نسبت به دنیای کنونی همراه می باشد. این خصوصیت در تاریخ هنر معاصر ایران بسیار نادر است.»
در انتهای سخنان خود اضافه کرد: «آیدین آغداشلو هنرمندی است که از مشق آثار کلاسیک آغاز کرد، اما هیچگاه فقط به بازتولید وفادار نماند. وی در آثارش عناصری می افزاید یا آنها را مخدوش می کند تا گفت و گویی میان گذشته و الان برقرار سازد. حتی اگر امروز یکی از آثار کلاسیک را بدون تغییر بازتولید کند، ما آنرا متعلق به زمانه ی خود می دانیم، چونکه وی در طول بیشتر از پنج دهه کانتکستی شخصی و منحصربه فرد برای آثارش ساخته است.»
سپس نورا گودرزی (نویسنده کتاب) اظهار داشت: ورود من به حوزه ی پژوهش هنر از دل تجربه سال ها مطالعه و نقاشی بود. در جست وجوی پیوند میان ادبیات و نقاشی، به مفهوم از آن خودسازی رسیدم؛ مفهومی که در ظاهر پدیده ای غربی است، اما با مطالعه ی نقاشی ایرانی دریافتیم ریشه هایی عمیق در سنت هنری خودمان دارد.»
او اضافه کرد: «در نقاشی سنتی ایران، از دوران صفویه و قبل از آن، مشق کردن و کپی آثار استادان امری پذیرفته و محترم بوده است. همان گونه که شاعران مصرع یا بیتی را از گذشتگان تضمین می کردند، نقاشان هم آثار پیشینیان را بازآفرینی می کردند. این شیوه نه تقلید صرف، بلکه نوعی ستایش و گفتگو با گذشته بود.»
مولف کتاب درباره ی ی تفاوت این رویکرد با بازتولید در هنر غرب اظهار داشت: «در آثار آیدین آغداشلو، بر خلاف خیلی از هنرمندان پاپ، عنصر تصویری معاصر به اثر کلاسیک اضافه نمی گردد. او با نهایت احترام با اثر اصلی برخورد می کند، آنرا مخدوش می کند اما قداست و منزلت آنرا حفظ می کند. این کنش نوعی آئین ستایش است، نه بی احترامی.»
گودرزی تاکید کرد: از آن خودسازی در هنر معاصر ما، بر خلاف تصور عمومی، نه تقلید از غرب بلکه امتداد سنتی دیرینه در فرهنگ ایرانی است. آغداشلو این سنت را با دانش هنر مدرن و پست مدرن درآمیخته و آنرا به زبانی معاصر مبدل کرده است.»
کیانوش معتقدی، پژوهشگر و هنرمند، هم در این جلسه اظهار داشت: «رویکرد آغداشلو فقط از آن خودسازی نیست، بلکه خلق معنا و تعریف مجدد گذشته در حالا است. او با ظرافتی مثال زدنی آثار کلاسیک را بازخوانی می کند و مفاهیم جدیدی از دل آنها می آفریند.»
او افزود: «در آثار آغداشلو تقابل های دوگانه ای دیده می شود؛ جوانی و پیری، زیبایی و ویرانی، زندگی و مرگ. این نگاه ریشه در اندیشه ای فلسفی دارد که یادآور نگرش خیام است. او نه داوری می کند و نه پاسخ می دهد؛ بلکه مخاطب را در مقابل موقعیت های انسانی و پرسش های بنیادین قرار می دهد.»
معتقدی درباره ی ی مسیر کاری آغداشلو اظهار داشت: «اگرچه در ظاهر آثارش به بازتولید نقاشی های رنسانسی و کلاسیک محدود می شود، اما در هر اثر، جزئیات ظریف و تغییرات کوچکی وجود دارد که معنا را دگرگون می کند. این استمرار در یک مسیر هنری در طول بیشتر از نیم قرن، وجه تمایز او با خیلی از هنرمندان معاصر است.
او در آخر اظهار داشت: «نقاشی های آغداشلو در نهایت ستایش زندگی اند؛ ستایش نگاه، حافظه و معنای زیستن.»
در ادامه ی نشست، آیدین آغداشلو با تشکر از سخنرانان اظهار داشت: «هنرمند چیزی جز بازگوکننده ی معنای درونی خود نیست. هنر مانند پیاز است؛ لایه لایه باید کنار زده شود تا به مغز شیرینش برسیم — اگر مغزی داشته باشد. هرآنچه در آثارم تغییر داده ام یا خلق کرده ام، در حقیقت تلاشی برای کشف همین معنای درونی بوده است.»
او با نگاهی به گذشته ی کاری اش اضافه کرد: «نقاشی را از کودکی آغاز کردم. نخستین نقاشی ام در پنج ـ شش سالگی چهره ی دختربچه ای بود. از آن زمان تا امروز، تنها چیزی که مرا رها نکرده، وسوسه ی نقاشی است. اولین تابلویم را در چهارده سالگی فروختم و در شانزده سالگی وارد کار تبلیغات و گرافیک شدم. این مسیر مداوم، قسمتی از منِ درونی من است.»
آغداشلو به خاطره ای شخصی اشاره کرد: «روزی تابلوی بزرگی را که کشیده بودم، در حضور خانواده تا نیمه سوزاندم. این کار نوعی واکنش به بحران روحی بود. بعد آنرا روی مقوای دیگری چسباندم و امضا کردم. امروز اگر آن اثر را ببینم، می دانم که لحظه ای از زندگی ام در آن ثبت شده است.»
او در قسمت دیگری اظهار داشت: «اثر هنری بعد از خلق، متعلق به هنرمند نیست؛ مخاطب هم سهمی در کشف معنا دارد. همانطور که در مورد یک چکش رنگ شده که زیرش نوشته شده "این یک چکش است"، معنا نه در تصویر بلکه در برخورد ی مخاطب با آن شکل می گیرد.»
آغداشلو ضمن اشاره به سالیان بعد از انقلاب اضافه کرد: «بیشتر نقاشی هایم بعد از انقلاب خلق شدند. آن دوران، زمان خلاقیت فشرده برای من بود. همیشه نوشته ام، شعر گفته ام و گرافیک کار کرده ام، اما نقاشی خانه ی اصلی من بوده است. این وسوسه هیچگاه رهایم نکرده و بعید است رهایم کند.»
او در آخر اظهار داشت: «منتقدان با تحلیل آثارم، جنبه هایی از کار مرا نشان داده اند که گاه خودم هم از آن آگاه نبوده ام. اثر هنری بعد از خلق، به زندگی خود ادامه می دهد و مخاطب در معنا بخشیدن به آن شریک است.»
نشست رونمایی کتاب «درباره ی نقاشی های آیدین آغداشلو؛ از مشق کردن تا از آن خودسازی» فرصتی بود تا از نظر نظریه پردازان، محققان و خود هنرمند به یکی از مهم ترین مفاهیم هنر معاصر پرداخته شود.
از نظر تاریخی، «از آن خودسازی» پدیده ای مدرن است که بر بستر تاریخ هنر شکل گرفته و معنا را بوسیله تغییر کانتکست می آفریند.
در ایران، آیدین آغداشلو پیشگام و شاخص این رویکرد است؛ او با استفاده از سنت مشق در نقاشی ایرانی، این مفهوم را با اندیشه ی انتقادی و فلسفی تلفیق کرده است.
آثار آغداشلو پلی هستند میان گذشته و اکنون؛ میان زیبایی و ویرانی؛ میان زندگی و مرگ. چطور یک هنرمند می تواند بوسیله استمرار در راه فکری و هنری، به قسمتی از حافظه ی فرهنگی یک ملت بدل شود.
منبع: zarakala.ir
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب