گزارش زارا درباره چالش ترتیب آوردن نام نویسندگان در مقالات دانشگاهی؛
استاد یا دانشجو؟ مسئله این است
زارا: شاید این كه در مقاله های مستخرج از پایان نامه اسم دانشجو اول بیاید یا استاد راهنما چندان مهم به نظر نرسد اما وقتی پای امتیازدهی به مولفان مقاله وسط بیاید ماجرا فرق می كند.
به گزارش زارا به نقل از ایسنا، فرآیند نگارش پایان نامه و دفاع از آن احیانا از دشوارترین مراحل تحصیل یك دانشجوی مقطع تحصیلات تكمیلی بشمار می رود. اگر دانشجویان بخواهند از پایان نامه خود مقاله منتشر كنند ممكنست با چالشی در زمینه ی نوشتن ترتیب نام نویسندگان نیز روبه رو شوند چونكه پایان نامه عموما محصول مشترك دانشجو و استاد است و در بعضی امتیازدهی ها ترتیب نام نویسندگان مقاله مهمست.
هر چند كه ترتیب قرار گرفتن نام استاد در ارتقای وی تاثیری ندارد اما برای چاپ مقاله در نشریات ترتیب قرار گرفتن اسامی مهمست و همین موضوع می تواند موجب ایجاد یك چالش میان استاد و دانشجو شود.
یكی از كاربران توئیتر درباره همین موضوع می گوید: « استاد راهنما در مقاله نوشتن اصلا كاری نداره اما حتما باید اسم اون هم نوشته بشه.» كاربر دیگری در جواب وی نوشته: « این اشكال به دانشجو نیز باز می گردد چون او باید استاد راهنما را درگیر مقاله و پایان نامه و رساله كند.»
در همین رابطه، چندی قبل، هیات عمومی دیوان عدالت اداری به دنبال شكایت یكی از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی درباب قسمتی از شیوه نامه نظارت بر اجرای دوره دكترای آموزشی ـ پژوهشی این دانشگاه، رای به ابطال قسمتی از تبصره یك ماده ۱۱ این شیوه نامه داد. در قسمت مذكور آمده: « تنها مقالاتی برای ستاندن مجوز دفاع قابل قبول است كه توسط استاد راهنما تایید و استاد راهنما بعنوان نویسنده مسئول مقاله معرفی شده باشد.»
این دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی در متن درخواست خود می گوید: « متن مصوبه مذكور در بند ۱۲ راهنمای دانشجویان برای انتخاب یك نشریه معتبر برای دفاع از رساله دكترا نیز تكرار شده و در راهنمای مذكور بیان شده: «ضروری است نام استاد راهنمای اول بعنوان نویسنده مسئول ذكر شود و كلیه مكاتبات بوسیله ایشان صورت پذیرد.»
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی هم بعد از این شكایت، توضیحی درباره این مساله به دیوان عدالت اداری ارسال می كند و در دفاعیه با اشاره به قوانین مربوطه مطرح می كند كه تصویب شیوه نامه مورد شكایت، كاملا در صلاحیت دانشگاه بوده و هر ایرادی در این خصوص، محكوم به رد است. رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه، با اشاره به قوانین توسعه چهارم و پنجم از ضرورت استقلال دانشگاه ها در تدوین مقررات و ضوابط خاص آموزشی و پژوهشی دفاع می كند.
بعد از آن، در تاریخ اول مرداد امسال، هیئت عمومی دیوان عدالت اداری تشكیل شد و پس از بحث و بررسی با اكثریت آراء رای به ابطال تبصره یك ماده ۱۱ شیوه نامه نظارت بر اجرای دوره دكترای آموزشی ـ پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی مصوب ۱۳۹۴ داد. البته نكته قابل توجه این است كه این شیوه نامه بعد از گذشت حدود چهار ماه از صدور رای دیوان عدالت اداری هنوز در وب سایت دانشگاه علامه طباطبایی اصلاح نشده است.
اما ببینیم وزارت علوم در این زمینه چه می گوید، در دستورالعمل نحوه بررسی تخلفات پژوهشی و مصادیق تخلفات پژوهشی وزارت علوم آمده كه عدم رعایت ترتیب درج اسامی در مقالات مستخرج از پایان نامه كه ترتیب آن، اسم دانشجو، استاد(ان) راهنما و استاد(ان) مشاور است، مصداق عدم رعایت حقوق مالكیت معنوی و مسئولیت پژوهش انجام شده به شمار می آید.
علاوه بر آن، در منشور موازین اخلاق پژوهش كه توسط مركز برنامه ریزی و سیاستگذاری پژوهشی وزارت علوم انتشار یافته، نیز آمده است: «در مقالات مستخرج از پایان نامه های كارشناسی ارشد و دكتری، به ترتیب اسم دانشجو، استاد(ان) راهنما و استاد(ان) مشاور آورده می شود.»
دانشگاه آزاد اسلامی نیز دراین زمینه، با وزارت علوم هم نظر است. بر طبق بخشنامه شماره ۳۹۸۳۶۵/۷۳ مورخ ۸۸/۱۰/۲۸ دانشگاه آزاد اسلامی در مورد درج نام نویسندگان در مقاله های مستخرج از پایان نامه های كارشناسی ارشد و دكترای حرفه ای و رساله دكترای تخصصی نویسنده اول دانشجو و به نام واحد محل تحصیل دانشجو و استاد راهنما عهده دار مكاتبات است. در رساله های دكترای تخصصی كه دارای دو استاد راهنما یا بیشتر هستند تصمیم درباب مسئول مكاتبات با توافق استادان راهنما انجام خواهد گرفت.
اما آن طور كه بنظر می رسد ترتیب نوشتن اسامی نویسندگان دانشگاه به دانشگاه می تواند متفاوت باشد. معاون پژوهشی دانشگاه تهران در همین رابطه به ایسنا می گوید: « برای هر مقاله ای كه منتشر می شود معمولا افرادی كه مقاله را تهیه می كنند با یكدیگر تفاهم می كنند كه مشخص شود اسم چه كسی اول بیاید و نام چه فردی دوم آورده شود.»
دكتر محمد رحیمیان ادامه می دهد: باتوجه به حجم فعالیتی كه مولفان دارند و میزان تاثیرگذاری آنها در مقاله ای كه نوشته اند، خود افراد ترتیب اسامی را مشخص می كنند. برای استاد تفاوتی ندارد كه نامش اول بیاید یا دوم.
وی با بیان این كه معمولا نام دانشجو را در ابتدای مقاله می آورند، می گوید: این كه اسم استاد اول بیاید یا دوم برای كسب امتیاز توسط آنها تاثیری ندارد. گاهی دانشجویان اصرار دارند كه نام استادشان اول بیاید. بطور كلی، باتوجه به روحیات دانشجو، استادان، حجم كار انجام شده و تاثیرگذاری افراد ممكنست ترتیب قرار گرفتن اسامی تغییر كند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه می دهد: در دانشگاه تهران بخشنامه ای درباب این كه اسم دانشجو باید اول باشد یا استاد نداریم. اگر مقاله ای در دانشگاه تهران منتشرشود ما كاری به این كه نویسنده اول دانشجو، استاد یا فرد ثالث دیگری باشد نداریم چونكه ممكنست فرد ثالثی وجود داشته باشد كه تاثیرگذاری او بر مقاله بیشتر از استاد و دانشجو باشد. اصل این است كه بین مولفان این تفاهم وجود داشته باشد كه هر فردی كه بیشترین تلاش را برای نگارش مقاله كرده او بعنوان نویسنده اول معرفی شود.
این استاد دانشگاه با بیان این كه معمولا نام استاد نفر دوم یا آخر است و استاد بعنوان نویسنده مسئول مطرح می شود می افزاید: اگر نام دانشجویِ استاد به عنوان نویسنده اول بیاید تاثیری بر ارتقای استاد ندارد. بر طبق آن چه در بخشنامه ها آمده، اگر نام دانشجوی استاد راهنما اول است مانند این است كه خود استاد نامش در اول آمده و تفاوتی در امتیازدهی به استاد ندارد. این مساله در بخشنامه ارتقای استادان وجود دارد و خاص دانشگاه تهران نیست.
اما دانشگاه علامه طباطبایی در این میان تنها نیست، در دستورالعمل دفاع از پایان نامه دانشجویان مقاطع تحصیلات تكمیلی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان كه مصوب پنجمین صورت جلسه شورای تحصیلات تكمیلی آمده كه در مقالات منتج از پایان نامه باید استاد راهنمای اول پژوهشی(یا یكی از استادان راهنما با موافقت كتبی استاد اول راهنما) بعنوان نویسنده مسئول و دانشجو نفر اول و یا دوم نویسندگان باشد.
این در حالیست كه در راهنمای اخلاق در انتشارات علمی كه معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشكی تهران منتشر نموده با اشاره به این كه ترتیب نویسندگان با اینكه معمولاً برمبنای توافق مشخص می شود، بیان كننده نقش هر یك از نویسندگان در مقاله است گفته شده: « نویسنده مسئول كسی است كه مسئولیت تیم تحقیقاتی و صحت كل كار را می پذیرد.
در بخش دیگری از این راهنما آمده است: « توافق در مورد ترتیب اسامی باید برمبنای سهم هر یك از نویسندگان در نگارش مقاله و نه برمبنای جایگاه افراد یا سوابق آنها صورت گیرد. از تعیین مولف افتخاری (ذكر نام فردی كه هیچ گونه نقشی در جنبه های علمی پژوهش نداشته) و حذف مولف حقیقی ( حذف اسامی افرادی كه نقش بسزایی در جنبه های علمی پژوهش داشته اند)، باید خودداری شود. در صورت امكان سفارش می شود طرحی برای تالیف مقالات هنگام شروع پروژه تحقیقاتی تهیه شود. در صورت دریافت گزارش قابل اثبات در زمینه تخلف در تالیف، دانشگاه اقدامات لازم را انجام خواهد داد.»
هر چند ترتیب آمدن نام نویسندگان مقاله ممكنست موضوع چندان مهمی در قیاس با كلان پژوهش به نظر نرسد اما گاهی اتفاق نظر نداشتن بر سر این كه نام استاد راهنما اول بیاید یا نام دانشجو می تواند موجب شكل گیری جدال هایی بین این دو شود كه نتیجه اش هدر رفتن وقت و انرژی و یا ناامیدی دانشجو از كار پژوهشی است. بنظر می رسد كمیته های اخلاق در پژوهش دانشگاه ها می توانند سازوكاری را طراحی نمایند كه طی آن نویسنده ای كه نقش فعالانه تری در نگارش مقاله داشته مشخص شود و نهایتا از ضایع شدن حقوق افراد ممانعت به عمل آید.
منبع: زارا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب